Kalecik Tayyaresi
Breguet.19’lar
en çok beğeni kazanan ve en çok ihraç edilen Fransız uçaklarından biridir.
Yabancı müşterilerin arasında en büyük müşteri olarak Yugoslavya yer alır.
1925-1932 arasında bu ülkeye 400 Breguet.19 teslim edilmiştir. Bu uçaklardan
185’i bitmiş halde Fransa’dan sevk edilmiş, 40’ı Yugoslavya’da monte edilmiş,
175’i ise Kraljevo’daki yeni uçak fabrikasında üretilmiştir..
Breguet.19’ları
kullanan diğer ülkeler arasında İspanya, Polonya, Çin, Yunanistan, Arjantin,
Belçika, Arjantin, Bolivya, Venezuela, Paraguay ve Türkiye sayılabilir.
Yugoslavya’ya ilaveten İspanya’da CASA, Belçika’da SABCA lisans altında
üretimide gerçekleştirmişlerdir.......
Bu arada
Yugoslavya’nın satın aldığı 5 adet Breguet.19 tadilat için Breguet fabrikasına
dönmüştür. Yapılan tadilatlarda kanatlara yarı eliptik uçlar takılarak
kanat açıklığı 14.99 metreye, uçak boyu 9.6 metreye yükseltilmiştir. Kanat ve gövde arasına 4 ilave
dikme takılmıştır. 600HP Hispano-Suiza motorlar ile donatılan bu yeni model
Kraljevo’da üretilmeye başlamış, 5 uçak Romanya’ya, 2 parti halinde 40 uçak ta Türkiye’ye
satılmıştır......
İstiklal
Savaşı’mız yıllarında değişik şekillerde silahlı kuvvetlerimize katılan Breguet
14.A2/B2’lerden pilotlarımız son derece memnun kalmışlardı. Bu nedenle bu
uçağın devamı olan Breguet 19.A2’lerden 1925 yılında 20 adet sipariş verildi.
Mayıs ila Ağustos 1926 arasında getirilen uçaklar Eskişehir’de bulunan 2.nci ve
9.uncu Tayyare Bölükleri’ne atandı. 450 HP Lorraine-Dietrich 12Ed 12 silindirli
sıra motor ile tahrikli bu uçaklar 1938 yılına kadar aktif görevde kaldı. 1928
yılında da 45 adet Breguet 19.B2 satın alındı. 1929 yılında servise giren
B2’ler 1.inci, 2.nci, 21.inci, 24.üncü, 27.nci, 28.inci Tayyare Bölükleri ile
Hava Okulu Tatbikat Taburu’nda görevlendirildi. Bu uçakların tamamı da
Lorraine-Dietrich 12Ed motorlarla(*) teçhiz edilmiştir. 1930’lu
yılların başlarında açılan bir ordu destek uçağı müsabakası sonucu, özellikle
fiyatının uygun olması nedeniyle Breguet 19.7.A2 seçildi. 650 HP gücünde 12
silindirli Hispano-Suiza 12Eb sıra motor ile mücehhez bu uçaklardan 20 adet
sipariş edildi. 1932’de hizmete giren 19.7.A2’leri 20 adet Breguet
19.7.B2 takip etti. 600 HP Hispano-Suiza 12Lb ile donatılmış bu uçaklar da
1934’de hizmete girdi. 1938’den itibaren Vultee’ler ile değiştirilmeye başlanıp
keşif ve hafif bombardıman görevlerine atanan bu uçakların sonuncusu 1940’de
Westland Lysander ile değiştirildi......
Bu uçakların en büyük özelliği tamamının Türk Hava Kurumu vasıtasıyla
vatandaşlardan toplanan bağışlarla alınmış olmalarıdır. Halkın bağışlarıyla
alınan bu uçakların herbirinin üzerinde hangi şehir veya ilçenin bağışlarıyla
alındığını belirtmek amacıyla o yerleşim biriminin adı başlangıçta eski
yazıyla, Harf Devrimi’den sonra da yeni harflerle yazılmış bulunmaktaydı. Bu arada THK’nun kuruluşuna öncülük etmiş
olan büyük Ata bu kuruluşu ve bu kuruluşa yaptıkları bağışlarla silahlı
kuvvetlerimize 300 civarında uçak kazandıran halkımıza bir şükran ifadesi
olarak yurtiçi turların yapılmasını emretti. 1933 yılında 3 Breguet 19’dan
oluşan filo bütün yurdumuzu gezdi. Cumhuriyet’imizin 10. yıl kutlamalarına
uçaklarıyla katılan Sovyet Heyeti’nin ziyaretlerini iade etmek maksadıyla
Moskova’ya 5 uçaktan meydana gelmiş bir grubun ziyareti düzenlendi. Sivastopol
ve Harkov’da kaldıktan sonra Moskova’ya intikal eden uçaklarımız büyük bir
coşkuyla karşılandı. 1 Mayıs 1934 gösterilerine katılan uçaklarımız daha sonra
Harkov-Zaporojne üzerinden Bürkeş’e gitti ve 15 Mayıs’taki “Kahramanlar Günü”
gösterilerine katıldı. Bilahare İstanbul üzerinden Eskişehir’e dönüldü........
